ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
ΟΜΑΔΑ Α΄
Το παρεξηγημένο Βυζάντιο και ο ανθρωπισμός -Διάσωση της αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς και προσφορά της στη Δύση.
Σχολαστικισμός, λογιοτατισμός και σκοταδισμός ταυτίζονται σχεδόν σήμερα με τον βυζαντινισμό ….Θέσεις ακραίες αυτές δηλώνουν πασιφανώς την άγνοια του βυζαντινού κατορθώματος.
Σχολαστικισμός, λογιοτατισμός και σκοταδισμός ταυτίζονται σχεδόν σήμερα με τον βυζαντινισμό ….Θέσεις ακραίες αυτές δηλώνουν πασιφανώς την άγνοια του βυζαντινού κατορθώματος.
Λίγοι άλλωστε γνωρίζουν (ακόμη και στην Ελλάδα) την βαθιά προσήλωση των βυζαντινών στις ανθρωπιστικές αρχές.
… Χαρακτηριστικά θα πω εδώ ότι ενώ η αρχαιοελληνική γλώσσα έδωσε τα ονόματα των επιστημών (και ιδιαίτερα της φιλοσοφίας και του θεάτρου) καθώς και του αντικειμένου τους σε όλες σχεδόν τις νεότερες ευρωπαϊκές γλώσσες, το βυζάντιο κληροδότησε γλωσσικά στην Ευρώπη όρους που σχετίζονται σχεδόν όλοι, με τις ιδεολογίες, τη θρησκεία και την εκκλησιαστική πρακτική. Αναφέρω ως παράδειγμα τους όρους: ορθοδοξία, καθολικός, κοιμητήριο, αίρεση και αιρετικός, ιεραρχία και εικονοκλάστης, λέξεις που τόσο χρησιμοποιούν οι νέοι της εποχής μας.
Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ «Γιατί το Βυζάντιο»
Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ «Γιατί το Βυζάντιο»
…Άλλη μια απόδειξη αυτό της παρεξήγησης που βαρύνει το Βυζάντιο, με επακόλουθο την αθέμιτη, αλλά επίμονη προσπάθεια για εξοβελισμό του από την Ιστορία της Ευρώπης. Η περιπέτεια του υπό ίδρυση Μουσείου της Ευρώπης μαρτυρεί την αλήθεια των λεγόμενών μου. Καθήκον των μελετητών της πρώτης ευρωπαϊκής αυτοκρατορίας να αποκαταστήσουν την αξία των βυζαντινών κατορθωμάτων, πολιτικών και πολιτισμικών, στη θέση που τους ανήκει και τους πρέπει. Αυτό και μόνο αποτελεί απλή απόδοση ιστορικής δικαιοσύνης.
Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ «Γιατί το Βυζάντιο
Η συκοφάντηση του Βυζαντίου
….Μια αντιπαλότητα που ήταν προϊόν αιώνων ιστορίας, την αντιπαλότητα της Δύσης προς το Βυζάντιο.… από τον 8ο αιώνα και μετά βλέπουμε να σκιαγραφείται μια ξεκάθαρη γραμμή συστηματικής έχθρας προς το Βυζάντιο….Η στάση της Δύσης σκλήρυνε ακόμα περισσότερο τον 9ο αιώνα, με τα απαξιωτικά σχόλια… για τους δειλούς και φαύλους Έλληνες. Η επίκριση αυτή εξελίχθηκε σε διαχρονικό στερεότυπο…Και το αποκορύφωμα, ήταν η επαίσχυντη λεηλασία μιας χριστιανικής πόλης από τους Σταυροφόρους… και η τεράστια ποσότητα λαφύρων που μετέφεραν με τα πλοία τους πίσω στη Δύση. Το μόνο που μπορούσαν να κάνουν για να δικαιολογήσουν τη βεβήλωση των χριστιανικών μνημείων, τους φόνους και τις βιαιοπραγίες ενάντια στους ομόπιστούς τους (σημ. χριστιανούς) και τη διαρπαγή ήταν να αποκηρύξουν τους Βυζαντινούς ως σχισματικούς και αιρετικούς. Η συστηματική συκοφάντηση του Βυζαντίου συνεχίζεται ως τις μέρες μας και έχει τις ρίζες της στην προσπάθεια των Σταυροφόρων να δικαιολογήσουν την άπληστη διαρπαγή και τη λεηλασία που διέπραξαν ενάντια στους Χριστιανούς ομοθρήσκους τους.
Τζούντιθ Χέριν «Τι είναι το Βυζάντιο»
Οι σπουδαίες εκθέσεις που διοργανώθηκαν πρόσφατα στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα, και στο Μουσείο Γκετί στο Λος Άντζελες, χάρισαν επάξια στο Βυζάντιο τους τίτλους «Δόξα του Βυζαντίου», «Πίστη και Δύναμη» και «Ιερή Εικόνα, Καθαγιασμένος Τόπος», εκθέτοντας θησαυρούς της βυζαντινής τέχνης από όλο τον κόσμο, καθώς και εικόνες και χειρόγραφα από τη Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Σινά. Χάρη σ΄ αυτές τις απρόσμενα δημοφιλείς εμφανίσεις του Βυζαντίου, που οργανώθηκαν με μεγάλη φροντίδα και υποστήριξη το κοινό ήρθε σε επαφή με ένα κομμάτι του Βυζαντινού κόσμου, ο οποίος, έστω κι αν ο ίδιος δεν άφησε διάδοχο κράτος επηρέασε πολλά κράτη. Η βυζαντινή τέχνη συμβάλλει στη διάλυση του στερεότυπου όχι μόνο χάρη στην αριστοτεχνική και πηγαία ομορφιά της, αλλά και διότι… για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, παρήγαγε μοναδικά αντικείμενα ανυπέρβλητης ποιότητας. Τέλος, χάρη στα διεθνή Συνέδρια Βυζαντινών Σπουδών, το τελευταίο εκ των οποίων διεξήχθη το 2006 στο Λονδίνο, μια νέα περίοδος καταξίωσης ξεκινά για το Βυζάντιο.
Τζούντιθ Χέριν «Τι είναι το Βυζάντιο
Διάσωση της αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς και προσφορά της στη Δύση.
(Οι βυζαντινοί)Διάβαζαν όλων των ειδών τα προχριστιανικά κείμενα προβαίνοντας μάλιστα σε προσθήκες και
σχολιασμούς, και διαφύλαξαν έτσι έναν μεγάλο αριθμό
αρχαίων συγγραμμάτων που, διαφορετικά, θα είχαν
χαθεί….(Η εκπαίδευσή τους βασιζόταν) στη μακρά παράδοση της παρατήρησης και μελέτης του αρχαίου κόσμου.
αρχαίων συγγραμμάτων που, διαφορετικά, θα είχαν
χαθεί….(Η εκπαίδευσή τους βασιζόταν) στη μακρά παράδοση της παρατήρησης και μελέτης του αρχαίου κόσμου.
…με την τεράστια συνεισφορά των λογίων του (Βυζαντίου), όπως αυτή του Μανουήλ Χρυσολωρά, στα γράμματα της ιταλικής Αναγέννησης. Στα τέλη του Ι4ου αιώνα ο Χρυσολωράς δίδαξε αρχαία ελληνικά στη Φλωρεντία παρέχοντας μια συστηματοποιημένη γνώση της γλώσσας. Η γραμματική του βοήθησε πολλούς Δυτικούς
διανοούμενους να διαβάσουν τα κείμενα του Πλάτωνα και
Αριστοτέλη από το πρωτότυπο, ενώ οι μαθητές του ανέπτυσσαν μια εμπεριστατωμένη γνώση της αρχαίας
και της βυζαντινής γραμματείας μέσα από τις μεταφράσεις τους. Μάλιστα κάποιοι Ιταλοί ταξίδεψαν στην Κωνσταντινούπολη αναζητώντας Έλληνες δασκάλους.
διανοούμενους να διαβάσουν τα κείμενα του Πλάτωνα και
Αριστοτέλη από το πρωτότυπο, ενώ οι μαθητές του ανέπτυσσαν μια εμπεριστατωμένη γνώση της αρχαίας
και της βυζαντινής γραμματείας μέσα από τις μεταφράσεις τους. Μάλιστα κάποιοι Ιταλοί ταξίδεψαν στην Κωνσταντινούπολη αναζητώντας Έλληνες δασκάλους.
….Η πτώση της Κωνσταντινούπολης στα χέρια των Τούρκων παρακίνησε ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον της Δύσης για τη βυζαντινή γραμματεία. Η τάση αυτή είναι φανερή από την υποδοχή που επιφύλαξαν οι Δυτικοί στους πρόσφυγες και στα χειρόγραφα τους. Η συλλογή του καρδινάλιου Βησσαρίωνα που κληροδοτήθηκε στη Βενετία και συγκροτεί τον πυρήνα της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης περιλαμβάνει σημαντικές μαρτυρίες για την αρχαία ελληνική επιστήμη και φιλοσοφία.
….Η βυζαντινή κληρονομιά, «το Βυζάντιο μετά το Βυζάντιο», Θα ζήσει μέσα σ’ αυτό τον νέο κόσμο(της Δύσης) ως η αναφορά σε έναν νέο ανθρωπισμό που μετουσίωσε το αρχαίο μάθημα μπολιάζοντάς το με το χριστιανισμό, αυτό το μάθημα που μετέφεραν στη Δύση οι διανοούμενοι της Κωνσταντινούπολης φεύγοντας….
Αρβελερ
Αρβελερ
ΟΜΑΔΑ Β΄
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ
"...Ο Βυζαντινός πολιτισμός είναι μέρος της ταυτότητας της σύγχρονης Ελλάδας και όποιος επιθυμεί πραγματικά να κατανοήσει την ελληνική ιστορία και την ελληνική πραγματικότητα πρέπει να γνωρίσει τον Βυζαντινό πολιτισμό" Συνέντευξη με την κα Αναστασία Λαζαρίδου, αναπληρώτρια διευθύντρια του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου στη Junko Nagata
Η βυζαντινή τέχνη ήταν από τις μεγαλύτερες σχολές τέχνης παγκοσμίως….Κάποιοι, ξέρετε, υποστηρίζουν, ότι η βυζαντινή τέχνη είναι στατική. Δεν ήταν καθόλου στατική, αλλά ήταν μια σχολή τέχνης από τις σημαντικότερες στον κόσμο, που όσο περνά ο καιρός εκτιμάται όλο και περισσότερο, κι όσοι… διανοούμενοι λένε ότι το Βυζάντιο δε δημιούργησε τίποτε, είναι τυφλοί.
www.flash.gr, "Σερ Στήβεν Ράνσιμαν: Χρειαζόμαστε την πνευματική μετριοφροσύνη", 6/11/2000
«Εξαιτίας της λεπτότητας και της χάρης τους τα βυζαντινά καλλιτεχνήματα από ελεφαντοστό τής Μακεδονικής Αναγέννησης ήταν πολύ σε ζήτηση ακόμη κι εκτός της Αυτοκρατορίας και ενέπνεαν τους γλύπτες στην λατινική Δύση όσο και στις σλαβικές χώρες» (K. Weitzmann, Classical Heritage in Byzantine and Near Eastern Art, κεφ. IX, σ. 7).
Στον καλλιτεχνικό τομέα, τα μεταξωτά και τα ελεφαντόδοντα αποτέλεσαν πρότυπα ομορφιάς και
αριστοτεχνίας, ενώ οι ιερές εικόνες εξακολουθούν να εμπνέουν τους αγιογράφους των Ορθόδοξων Κοινοτήτων σε όλο τον κόσμο.
αριστοτεχνίας, ενώ οι ιερές εικόνες εξακολουθούν να εμπνέουν τους αγιογράφους των Ορθόδοξων Κοινοτήτων σε όλο τον κόσμο.
Τζούντιθ Χέριν Τι είναι το βυζάντιο σελ. 600
Στον καθηγητή Κάρολο Μητσάκη οφείλουμε μια εύστοχη παρατήρηση, με την οποία επισημαίνεται το τρίπτυχο της μεγάλης καλλιτεχνικής προσφοράς του Βυζαντίου: «Εάν ήθελε κανείς να συνοψίσει την «προσωπική» προσφορά του Βυζαντίου στον παγκόσμιο πολιτισμό, θα ξεχώριζε τρεις κυρίως εκφράσεις του βυζαντινού πνεύματος, που δεν είναι απλή σύμπτωση ότι όλες τους σχετίζονται άμεσα με τη θρησκευτική ζωή: τις εκκλησίες, τις αγιογραφίες που κοσμούν τους τοίχους των εκκλησιών και τους ύμνους που ψάλλονται μέσα στην κατανυκτική ατμόσφαιρα των εκκλησιών αυτών».
…Με την επικράτηση του Χριστιανισμού, η βυζαντινή τεχνοτροπία χαρακτηρίζεται από τα στοιχεία μιας αμιγώς θρησκευτικής τέχνης, σκοπός της οποίας δεν είναι τόσο η αναζήτηση του κάλλους και της αρμονίας όσο η εσωτερικότητα, ο συμβολισμός και η υποβολή της θρησκευτικής συγκίνησης…….(Στην εξέλιξή της )η βυζαντινή τέχνη έφθασε στο ύψιστο επίπεδο δημιουργικής δύναμης και πρωτοτυπίας κληροδοτώντας στην ανθρωπότητα έργα διαχρονικής αξίας.
Παρακολουθώντας, ειδικότερα, την εξέλιξη αυτή στο χώρο της Aνατολικής Oρθοδοξης Eκκλησίας,
διαπιστώνουμε ότι όλοι οι κλάδοι της τέχνης, αρχιτεκτονική, ζωγραφική, γλυπτική, ποίηση και μουσική, συνδυάστηκαν άρρηκτα μεταξύ τους για τη δημιουργία του λατρευτικού χώρου, που είναι ο ναός και της λατρευτικής πρακτικής, που είναι τα τελούμενα μέσα στο ναό.
…O ναός δεν είναι ένα απλό κτίσμα, αλλά ένας χώρος με τεράστιες πνευματικές διαστάσεις, μια μικρογραφία του σύμπαντος, αφού είναι προορισμένος να χωρέσει ολόκληρο το σώμα της εκκλησίας, που είναι το σύνολο των απανταχού της γης πιστών, ζώντων και τεθνεώτων, οι οποίοι αναγνωρίζουν τον Xριστό ως αρχηγό και Σωτήρα τους…. Αφιέρωμα 7 ημέρες Καθημερινή Κυριακή 16 Απριλιου 1995
Αρχιτεκτονική
… Ένα όμως κτίσμα του Ιουστινιανού δημιουργεί μια τομή στη βυζαντινή αρχιτεκτονική, γιατί καθιερώνει τον τρούλο ως κύριο καθοριστικό στοιχείο του κτιρίου του ναού (η Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη). Τα στοιχεία που τη συνθέτουν …έχουν συντεθεί κατά τρόπο νέο ώστε ο τεράστιος πάμφωτος χώρος να ανυψώνεται με αργό ρυθμό…Η ανοδική αυτή κίνηση που περιβάλει και συνεπαίρνει τον πιστό, κορυφώνεται και ολοκληρώνεται στον τεράστιο τρούλο, που δίνει την εντύπωση πως μόλις ακουμπά πάνω στο κτίριο, χωρίς υλικό βάρος…. … Η σημασία της εποχής αυτής(της παλαιοχριστιανικής 313μΧ-630μ.Χ) για την ιστορία της μεσαιωνικής τέχνης είναι τεράστια. Όλες οι σχολές της αρχιτεκτονικής τέχνης ξεκινούν από την παλαιοχριστιανική και για όλες σχεδόν τις κατηγορίες των καλλιτεχνημάτων των μεταγενέστερων εποχών. …
(Η βυζαντινή τέχνη)Είναι εξαιρετικά μοντέρνα χάρη στην αφαιρετικότητα και τον ερμηνευτικό της χαρακτήρα.
ΠΟΙΗΣΗ
Η βυζαντινή ποίηση είναι γεμάτη λυρισμού, συναισθήματος, μουσικότητας , υποβλητικότητας και έχει να επιδείξει γλωσσικό πλούτο μοναδικό .
Ο Ρωμανός ο Μελωδός, ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός
ο Παύλος , ο Ανδρέας Κρήτης , Κοσμάς Μαϊμουνάς
είναι ποιητές ο Μιχαήλ Ιταλικός, ο Παύλος Σιλεντιάριος είναι ποιητές υψηλού επιπέδου .
Οι ανώνυμοι υμνογράφοι χάρισαν επίσης, με την άνωθεν φώτιση και έμπνευσή τους στη βυζαντινή ποίηση απαράμιλλους στίχους .
Η λαϊκή μούσα από τον 9ο αι. μ.Χ. έχει κι αυτή να επιδείξει έργα μοναδικά, όπως τα Ακριτικά
τραγούδια με ήρωα τον θρυλικό Βασίλη Διγενή Ακρίτα
Στο λόγο του, όταν πήρε το Νόμπελ λογοτεχνίας στα 1979, ο Ελύτης ανέφερε πως ακολούθησε τη μέθοδο του Ρωμανού του Μελωδού, που δημιουργεί σε καθεμιά από τις ωδές ή τα κοντάκιά του μια νέα μορφή.
ΜΟΥΣΙΚΗ
(Οι βυζαντινοί)…δημιούργησαν έναν από τους μεγαλύτερους μουσικούς πολιτισμούς της οικουμένης: τον βυζαντινό και μεταβυζαντινό, που είναι κι ο μακροβιότερος ανάμεσα στους γνωστούς μουσικούς πολιτισμούς, όσο αφορά στην ομοιογενή γραπτή παράδοσή του.
Αμαλία Ηλιάδη
ΟΜΑΔΑ Γ΄
ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Το Βυζάντιο προστάτευσε την Ευρώπη από τους Άραβες
Η ικανότητα του Βυζαντίου να κατακτά περιοχές και, κυρίως, να υπερασπίζεται το έδαφός του και
τη λαμπρή του πρωτεύουσα, έμελλε να θωρακίσει τον βορειοδυτικό κόσμο της Μεσογείου σε όλη τη διάρκεια της χαοτικής αλλά δημιουργικής περιόδου που ακολούθησε την κατάρρευση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στη Δύση. Χωρίς το Βυζάντιο δεν θα υπήρχε Ευρώπη. Όταν, κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσιμης περιόδου του πρώιμου Μεσαίωνα, οι Άραβες εξόρμησαν για να καταλάβουν τους Αγίους Τόπους των Εβραίων και των Χριστιανών και τις σιταποθήκες της Αιγύπτου, μόνο η Κωνσταντινούπολη στάθηκε εμπόδιο στις φιλοδοξίες τους. Εάν οι οχυρώσεις τς Βασιλεύουσας, σε συνδυασμό με την αποφασιστικότητα και τις ικανότητες των κατοίκων της —του αυτοκράτορα, της Αυλής και του λαού— δεν κατάφερναν να διασφαλίσουν την άψογη λειτουργία του αμυντικού συστήματος, το Ισλάμ θα είχε εκτοπίσει το Βυζάντιο ήδη από τον 7ο αιώνα. …..Με τον ίδιο τρόπο που προωθήθηκαν στη νότια ακτογραμμή της Μεσογείου μέχρι την Ισπανία, θα προήλαυναν στα Βαλκάνια κατακτώντας και τα βόρεια παράλια.
τη λαμπρή του πρωτεύουσα, έμελλε να θωρακίσει τον βορειοδυτικό κόσμο της Μεσογείου σε όλη τη διάρκεια της χαοτικής αλλά δημιουργικής περιόδου που ακολούθησε την κατάρρευση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στη Δύση. Χωρίς το Βυζάντιο δεν θα υπήρχε Ευρώπη. Όταν, κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσιμης περιόδου του πρώιμου Μεσαίωνα, οι Άραβες εξόρμησαν για να καταλάβουν τους Αγίους Τόπους των Εβραίων και των Χριστιανών και τις σιταποθήκες της Αιγύπτου, μόνο η Κωνσταντινούπολη στάθηκε εμπόδιο στις φιλοδοξίες τους. Εάν οι οχυρώσεις τς Βασιλεύουσας, σε συνδυασμό με την αποφασιστικότητα και τις ικανότητες των κατοίκων της —του αυτοκράτορα, της Αυλής και του λαού— δεν κατάφερναν να διασφαλίσουν την άψογη λειτουργία του αμυντικού συστήματος, το Ισλάμ θα είχε εκτοπίσει το Βυζάντιο ήδη από τον 7ο αιώνα. …..Με τον ίδιο τρόπο που προωθήθηκαν στη νότια ακτογραμμή της Μεσογείου μέχρι την Ισπανία, θα προήλαυναν στα Βαλκάνια κατακτώντας και τα βόρεια παράλια.
Τζούντιθ Χέριν «Τι είναι το βυζάντιο»
Η επίδραση του βυζαντινού πολιτισμού στην τέχνη των Αράβων.
Για περισσότερα από επτακόσια χρόνια το Βυζάντιο βρισκόταν σε διαρκή διαμάχη με διαφορετικά ισλαμικά κράτη και κοινωνίες. Ταυτόχρονα όμως συμβίωσε με τα κράτη αυτά, διακρίθηκε ανάμεσά τους και τα μπόλιασε με τα κληροδοτήματά του — τα οποία δεν απαντούν μόνο στην Ιερουσαλήμ αλλά και σε άλλες περιοχές, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον ψηφιδωτό διάκοσμο των μουσουλμανικών ναών στην Ιερουσαλήμ και την Κόρδοβα. Αυτό το εκτός συνόρων κληροδότημα του Βυζαντίου αντανακλά την εσωτερική του ολοκλήρωση, στην οποία χρωστά άλλωστε τη μεγάλη του ανθεκτικότητα..
Επίσης, ο Μωάμεθ ο Πορθητής απαίτησε από τους τεχνίτες να παραμείνουν στην πόλη(σημ. Κωνσταντινούπολη).
«Αν σκεφτούμε ποια ήταν η όψη της υπόλοιπης Ευρώπης κατά τον Θ΄ και Ι΄ αιώνα, βλέπουμε καθαρά, ότι για κάμποσα εκατόχρονα ως τα μέσα του ΙΑ΄ αιώνα το Βυζαντινό κράτος υπήρξε χωρίς σύγκριση η σπουδαιότερη πολιτιστική δύναμη της Ευρώπης, κι ασφαλώς το γνώριζαν και οι ίδιοι οι Βυζαντινοί».
Άλμπερτ Βίφστραντ : Δύο μελετήματα, μτρφ. Α. Μυστακίδη, Ελληνοσκανδιναβική Βιβλιοθήκη, 1966, σελ. 48.http://www.apostoliki-diakonia.gr/gr_main/catehism/theologia_zoi/themata.asp?cat=hist&contents=contents_texts.asp&main=texts&file=6.htm
Βαθιά αίσθηση αποστολής
Συνάγεται λοιπόν το συμπέρασμα ότι η θρησκεία για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία στην υπερχιλιετή ιστορία της λειτούργησε ως συνεκτικός κρίκος στην υπεράσπιση των συμφερόντων του κράτους απέναντι στους εχθρούς του αλλά και ως αποτελεσματικό όργανο πολιτισμικής αφομοίωσης των γειτονικών λαών. O χριστιανισμός, στην ορθόδοξη εκδοχή του, καθόρισε τις εξωτερικές σχέσεις του Βυζαντίου.
Κύριο μέλημα της Αυτοκρατορίας είναι η ενοποίηση του πληθυσμού της μέσω της χριστιανικής πίστης….
Θεωρείται επιβεβλημένο να τονιστεί ιδιαίτερα η τεράστια προσφορά του Βυζαντίου στον παγκόσμιο πολιτισμό με τη μετάγγιση πνεύματος και θεσμών. H Βυζαντινή Αυτοκρατορία συντήρησε μια βαθιά αίσθηση «αποστολής» -ότι έπρεπε να περιφρουρήσει μια μεγάλη κληρονομιά και να μεταλαμπαδεύσει την παιδεία του και το χριστιανικό ιδεώδες στον κόσμο των εθνών και των βαρβάρων.
Η Μαρίνα Μαραγκού είναι ιστορικός-ερευνήτρια
Η βυζαντινή κοινοπολιτεία
Λίγα έγγραφα υπάρχουν που να εκφράζουν τόσο δυναμικά και καθαρά τη βασική θεωρία της μεσαιωνικής Βυζαντινής Κοινοπολιτείας. Η επιστολή του πατριάρχη Αντωνίου είναι μια κλασσική έκθεση της θεωρίας της οικουμενικής Ανατολικορωμαϊκής αυτοκρατορίας, που κυβερνιέται απ' το «βασιλέα», το διάδοχο του Κωνσταντίνου και αντιπρόσωπο του Θεού, την ανώτερη πηγή του νόμου στη Χριστιανοσύνη, η εξουσία του οποίου θεωρούταν ότι εκτείνεται… επί όλων των Χριστιανών ηγεμόνων και των χριστιανικών λαών. Το γεγονός ότι αυτή η επίσημη και προκλητική ομολογία πίστεως έγινε από τη πρωτεύουσα ενός κράτους που αντιμετώπιζε τη πολιτική και στρατιωτική κατάρρευση, τονίζει ακόμη περισσότερο την εκπληκτική δύναμη και συνέχεια αυτού του πολιτικού οράματος που διαποτίζει ολόκληρη την ιστορία του Βυζαντίου και μέχρι τούδε είχε γίνει κατηγορηματικά αποδεκτό απ' τα έθνη της Ανατολικής Ευρώπης……Η απεραντοσύνη του χρέους που όφειλαν αυτές οι χώρες στο πολιτισμό του ήταν παντού ολοφάνερη. Η θρησκεία και το δίκαιο, η λογοτεχνία κι η τέχνη, αποδεικνύουν το γεγονός ότι τα ανατολικοευρωπαϊκά έθνη υπήρξαν και συνέχιζαν να είναι μαθητές της Ανατολικής Ρώμης. Πουθενά έξω απ' την αυτοκρατορία ο σεβασμός για τη πόλη της Κωνσταντινούπολης δεν ήταν πιο βαθύς και πλατιά διαδεδομένος απ' ότι στη μεσαιωνική Ρωσσία. Πουθενά δεν αποκαλυπτόταν πιο συγκινητικά η πεποίθηση ότι αυτή η πόλη ήταν η πηγή της αληθινής πίστης απ' ότι στα γραπτά των Ρώσσων προσκυνητών που ταξίδεψαν εκεί στα ύστερα μεσαιωνικά χρόνια.
D. Obolensky, Η Βυζαντινή Κοινοπολιτεία, Η Ανατολική Ευρώπη, 500-1453, Β΄ τόμος, Θεσσαλονίκη 1991, εκδ. Βάνιας, σελ. 424-442
Η οικουμενικότητα του βυζαντινού πολιτισμού
Η πολιτιστική αυτή επιρροή, που αναμφισβήτητα επιδρά και επηρεάζει τις σχέσεις της αυτοκρατορίας με τους γείτονές της, είναι λίγο ή πολύ εμφανής σε όλους τους τρόπους ζωής και σε όλες τις χώρες που κάποια στιγμή βρέθηκαν στη σφαίρα του Βυζαντίου: εκτείνονται από την την Ιταλία [ιδιαίτερα στις νότιες περιοχές της], φτάνουν ως τις απόμακρες χώρες του Καυκάσου και της λεγόμενης Μέσης Ανατολής, για να γίνουν ιδιαίτερα αισθητές στα Βαλκάνια.
Πράγματι, ο εκχριστιανισμός των λαών της χερσονήσου του Αίμου [των Βαλκανίων], επίτευγμα αναμφισβήτητο της βυζαντινής εκκλησίας και πολιτείας, είχε ως αποτέλεσμα να διευρυνθεί η κοινοπολιτεία της αυτοκρατορίας [εδώ χρησιμοποιώ τον όρο με τον οποίο πρώτος ο D. Obolenscy ονόμασε το χώρο της πολιτιστικής και άλλης ακτινοβολίας και επιρροής του Βυζαντίου]. Η μεταφύτευση, η μεταμόσχευση, η αφομοίωση και η επίδραση του βυζαντινού πολιτισμού στις χώρες της περιοχής σημαίνουν αναμφισβήτητα την είσοδο των λαών αυτών στην οικουμενική κοινότητα, που ταυτίζεται τώρα με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό…. (Οι χώρες αυτές που) ήταν ταυτόσημες με τη βαρβαρότητα «των ανιδρύτων εθνών», χάρη στην είσοδό τους στον χριστιανισμό και στον πολιτισμικό εκβυζαντινισμό, αποκτούν ίδια(σημ. δική τους) γραμματεία και φιλολογία [μετά την οργάνωση της σλαβονικής γλώσσας από τους Κύριλλο και Μεθόδιο και τους μαθητές τους]. Αποκτούν εκκλησιαστική τέχνη [αρχιτεκτονική και ζωγραφική] που βασίζεται στο βυζαντινό παράδειγμα, αλλά που με τον καιρό αποκτά τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν νέες δημιουργικές σχολές υψηλής έμπνευσης.
Πράγματι, ο εκχριστιανισμός των λαών της χερσονήσου του Αίμου [των Βαλκανίων], επίτευγμα αναμφισβήτητο της βυζαντινής εκκλησίας και πολιτείας, είχε ως αποτέλεσμα να διευρυνθεί η κοινοπολιτεία της αυτοκρατορίας [εδώ χρησιμοποιώ τον όρο με τον οποίο πρώτος ο D. Obolenscy ονόμασε το χώρο της πολιτιστικής και άλλης ακτινοβολίας και επιρροής του Βυζαντίου]. Η μεταφύτευση, η μεταμόσχευση, η αφομοίωση και η επίδραση του βυζαντινού πολιτισμού στις χώρες της περιοχής σημαίνουν αναμφισβήτητα την είσοδο των λαών αυτών στην οικουμενική κοινότητα, που ταυτίζεται τώρα με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό…. (Οι χώρες αυτές που) ήταν ταυτόσημες με τη βαρβαρότητα «των ανιδρύτων εθνών», χάρη στην είσοδό τους στον χριστιανισμό και στον πολιτισμικό εκβυζαντινισμό, αποκτούν ίδια(σημ. δική τους) γραμματεία και φιλολογία [μετά την οργάνωση της σλαβονικής γλώσσας από τους Κύριλλο και Μεθόδιο και τους μαθητές τους]. Αποκτούν εκκλησιαστική τέχνη [αρχιτεκτονική και ζωγραφική] που βασίζεται στο βυζαντινό παράδειγμα, αλλά που με τον καιρό αποκτά τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν νέες δημιουργικές σχολές υψηλής έμπνευσης.
Οπωσδήποτε ο εκχριστιανισμός των λαών που κατοικούσαν στα βόρεια του Βυζαντίου εδάφη συνοδεύθηκε και από τη διάδοση της ελληνικής γραμματείας και γλώσσας, ώσπου βέβαια να δημιουργηθεί εντόπια φιλολογική σλαβονική παραγωγή. Τα ελληνικά αποβαίνουν για τους λαούς αυτούς η διπλωματική διεθνής γλώσσα. Θα παραμείνουν στη θέση αυτή και κατά την οθωμανική κυριαρχία, ιδιαίτερα στις χώρες που διατήρησαν την ιδεολογία του Βυζαντίου, όπως, π.χ., οι παραδουνάβιες ηγεμονίες Βλαχία και Μολδαβία. …Οπωσδήποτε η αυτοκρατορία επωμίσθηκε κοσμοσωτήρια αποστολή και άσκησε πολιτιστική αρετή προς όλους τους λαούς που ήρθαν σε επαφή με τον κόσμο της. Είναι αυτονόητο ότι η ιδεολογική αυτή παγκοσμιότητα και οικουμενικότητα του Βυζαντίου…, έχει ως επακόλουθο τον πολυεθνικό χαρακτήρα των πολιτών. Βυζαντινός πολίτης είναι αυτός που υποτάσσεται στον βυζαντινό αυτοκρατορικό νόμο και στην επίσημη εκκλησία
του κράτους από όπου κι αν προέρχεται εθνικά.
Αρβελέρ σελ. 186-189
του κράτους από όπου κι αν προέρχεται εθνικά.
Αρβελέρ σελ. 186-189
ΟΜΑΔΑ Δ
Οικονομία -νομοθεσία –φιλανθρωπία
Το χρυσό νόμισμα με την παγκόσμια κυκλοφορία του, το νόμισμα στολίδι και εμπόρευμα, το νόμισμα σύμβολο και θησαύρισμα, το «δολλάριο του μεσαίωνα» όπως χαρακτηριστικά έγραψε ο Lopez, στάθηκε σίγουρα ο πιο αποτελεσματικός και ο πιο εύγλωττος φορέας της βυζαντινής μεγαλοσύνης… Από το 312, που πρωτοεμφανίζεται, ως τα μέσα του 11ου αιώνα, το βυζαντινό νόμισμα θα μείνει σταθερό και καθαρό. Ίσως δεν είναι ανάγκη ν’ αναζητήσουμε άλλη εξήγηση για τον πρωταρχικό ρόλο που έπαιξε στη μυθική ιστορία του Βυζαντίου, αλλά και στο μαζικό υποσυνείδητο των λαών του μεσαίωνα.
Χρυσὸ βυζαντινὸ νόμισμα. Ahrweiler Helene Περιοδ.
Χρυσὸ βυζαντινὸ νόμισμα. Ahrweiler Helene Περιοδ.
Κυριότερο χρυσό βυζαντινό νόμισμα ήταν ο χρυσός σόλιδος, ο οποίος καθιερώθηκε από τον M. Kωνσταντίνο τον 4ο αιώνα και κυκλοφορούσε με συνεχείς εκδόσεις μέχρι και το 12ο αιώνα. Αυτό το νόμισμα είχε σημαντικό εμπορικό κύρος και γι' αυτό γίνονταν συχνά προσπάθειες απομίμησής του. Ο σόλιδος και οι υποδιαιρέσεις του ήταν τα σημαντικότερα νομίσματα και στον αραβικό χώρο, μέχρι τη νομισματική μεταρρύθμιση του χαλίφη Abd al Malik (Μαλίκ, 685-705). …Πάντως και μετά την καθιέρωση αραβικών νομισμάτων, κυκλοφορούσαν στις αραβόφωνες περιοχές βυζαντινά νομίσματα, λόγω των εντατικών εμπορικών συναλλαγών. Βυζαντινοί σόλιδοι έχουν εντοπιστεί όμως τον 20ο αιώνα επίσης σε σκανδιναβικές χώρες και στην Κίνα, όπου φαίνεται να τους μετέφεραν έμποροι ως μέσο πληρωμής. http://sfrang.com/historia/parart057.htm
Τα παλαιότερα νομίσματα της Σκανδιναβίας μιμούνται τα βυζαντινά. Οι συγκοινωνίες μας με τη δυτική και νότια Ευρώπη σε ορισμένες περιοχές δεν ήταν τόσο συχνές όσο ήταν με τη βυζαντινή νοτιοανατολική Ευρώπη. Πιο ύστερα, όταν βρεθήκαμε ολότελα κάτω από την επιβολή της καθολικής εκκλησίας, τα πράγματα άλλαξαν και η πνευματική μας ζωή δέθηκε πιο στενά με της νοτιοδυτικής και νότιας Ευρώπης».
Αλμπερτ Βίφστραντ : Δύο μελετήματα, μτρφ. Α. Μυστακίδη, Ελληνοσκανδιναβική Βιβλιοθήκη, 1966, σελ. 50.
«η Κωνσταντινούπολη διατήρησε ανόθευτο το χρυσό νόμισμα από την εποχή του Μεγ. Κωνσταντίνου μέχρι του 1078. Στη διάρκεια αυτών των 750 χρόνων, το νόμισμα αποτελούσε το μοναδικό αξιόπιστο χρήμα σε όλη την Ευρώπη, αλλά και πέρα από αυτήν (π.χ. στα Αραβικά χαλιφάτα). Το solidus, όπως ήταν η λατινική ονομασία του, περιείχε σταθερά 4,48 γραμμάρια χρυσού και ήταν το καθιερωμένο νόμισμα στις διεθνείς συναλλαγές, το «δολλάριο της μεσαιωνικής περιόδου», όπως σωστά έχει αποκληθεί. Οι υπηρεσίες, οι μισθοί, τα προϊόντα, οι φόροι και τα κατά καιρούς λύτρα σε εχθρούς εκφράζονταν όλα σε «νομίσματα» τα οποία είχαν σταθερή αξία επί οκτώ αιώνες. Πρόκειται για το μακροβιότερο παράδειγμα νομισματικής σταθερότητας σε ολόκληρη την Ιστορία της Ευρώπης.»
Απόσπασμα από το βιβλίο: «Ρωμηοσύνη η Βαρβαρότητα» του οικονομολόγου Αναστ. Φιλιππίδη
Για αιώνες μετά την πτώση της Βασιλεύουσας στα χέρια των Τούρκων, ο όρος βυζαντινό (bezant)) χρησιμοποιείται, απηχώντας την περίφημη κατά το παρελθόν αξιοπιστία του βυζαντινού χρυσού νομίσματος Παρά την υποτίμηση του 11ου αιώνα, η ονομασία αποτελεί απόηχο του ισχυρού χρυσού νομίσματος και της συμβολής του στο εμπόριο του πρώιμου Μεσαίωνα όταν η Βενετία και άλλες ιταλικές πόλεις-κράτη αναπτύσσονταν υπό τη σκέπη του Βυζαντίου.
Τζουντιθ Χεριν «Τι είναι το Βυζαντιο»
Νομοθεσία
Να θυμίσω ότι στις χώρες( της ανατολικής Ευρώπης) αυτές ρίζωσε το βυζαντινό δίκαιο ως βάση κάθε νομοθετικής ρύθμισης….
Αρβελέρ
Στα χρόνια των Παλαιολόγων ανάγεται και το τελευταίο νομικό έργο του Βυζαντίου, που είχε τεράστια επίδραση στα Βαλκάνια και τη Βεσσαραβία, επίδραση που κράτησε ακόμη και ως τα τελευταία τούτα χρόνια.
Πρόκειται για τη συλλογή νόμων του Θεσσαλονικιώτη νομικού και δικαστή Κωνσταντίνου Αρμενόπουλου, που είναι γνωστή με το τίτλο «Εξάβιβλος». http://www.voria.gr/index.php?module=news&func=display&sid=18121
Πρόκειται για τη συλλογή νόμων του Θεσσαλονικιώτη νομικού και δικαστή Κωνσταντίνου Αρμενόπουλου, που είναι γνωστή με το τίτλο «Εξάβιβλος». http://www.voria.gr/index.php?module=news&func=display&sid=18121
… Ο ανθρωπισμός στη νομοθεσία και στη διπλωματία του Βυζαντίου.
Λίγοι άλλωστε γνωρίζουν [ακόμη και στην Ελλάδα] την βαθιά προσήλωση των βυζαντινών στις ανθρωπιστικές αρχές. Ενδείκνυται νομίζω να θυμίσω εδώ, έστω και παρενθετικά, μερικά χαρακτηριστικά στοιχεία που βεβαιώνουν την αλήθεια των λεγομένων μου.
Ενδεικτικά αναφέρω ότι η βυζαντινή νομοθεσία απαγορεύει το «μετά βασάνων εξετάζεσθαι» (είμαστε παρασάγγες μακριά από τις συνήθειες της Ιεράς Εξέτασης των Δυτικών)…και η μέριμνα των Βυζαντινών (για την ειρήνη) καταγράφεται και στην εσωτερική πολιτική, με την άσκηση της «φιλανθρωπίας» ως της ανωτάτης αυτοκρατορικής αρετής. Αυτή άλλωστε οδήγησε τους Βυζαντινούς στην κατάργηση της έννομης δουλείας ήδη τον 12ο αιώνα. Ο Θεός μάς αποκαλεί υιούς όλους εμάς και εμείς τολμάμε να υποβιβάζουμε τους αδελφούς μας σε τάξη δούλων» θα γράψει ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης στον Μανουήλ Κομνηνό, τον αυτοκράτορα που, καταργώντας τη δουλεία, εγγυήθηκε τις προσωπικές ελευθερίες των Βυζαντινών. Αυτός ο ανθρωπισμός τραυματίστηκε από χριστιανούς το 1204 και πλήγηκε θανάσιμα από μουσουλμάνους το 1453.
Ενδεικτικά αναφέρω ότι η βυζαντινή νομοθεσία απαγορεύει το «μετά βασάνων εξετάζεσθαι» (είμαστε παρασάγγες μακριά από τις συνήθειες της Ιεράς Εξέτασης των Δυτικών)…και η μέριμνα των Βυζαντινών (για την ειρήνη) καταγράφεται και στην εσωτερική πολιτική, με την άσκηση της «φιλανθρωπίας» ως της ανωτάτης αυτοκρατορικής αρετής. Αυτή άλλωστε οδήγησε τους Βυζαντινούς στην κατάργηση της έννομης δουλείας ήδη τον 12ο αιώνα. Ο Θεός μάς αποκαλεί υιούς όλους εμάς και εμείς τολμάμε να υποβιβάζουμε τους αδελφούς μας σε τάξη δούλων» θα γράψει ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης στον Μανουήλ Κομνηνό, τον αυτοκράτορα που, καταργώντας τη δουλεία, εγγυήθηκε τις προσωπικές ελευθερίες των Βυζαντινών. Αυτός ο ανθρωπισμός τραυματίστηκε από χριστιανούς το 1204 και πλήγηκε θανάσιμα από μουσουλμάνους το 1453.
ΑΡΒΕΛΕΡ
Η φιλανθρωπική δραστηριότητα συνιστούσε καθήκον και βασική προτεραιότητα και του αυτοκράτορα στη βυζαντινή κοινωνία και οι προνοιακοί θεσμοί θεωρούνται ένα από τα μέσα με τα οποία ο αυτοκράτορας εκδηλώνει τη φιλανθρωπία του. Η ίδρυση και λειτουργία τέτοιων ιδρυμάτων συνιστά στο εξής πάγια πρακτική στο ανατολικό, βυζαντινό, τμήμα της άλλοτε ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, για να εισαχθεί αργότερα και στη Δύση, μέσα και από βυζαντινές επιδράσεις.
O ιστορικός Norman H. Baynes υποστηρίζει μέσα από τό βιβλίο του BYZANTIUM, INTRODUCTION TO EAST ROMAN CIVILIZATION, Oxford University Press: Είναι τιμή του πού ο βυζαντινός κόσμος έκανε συνείδησή του καί ζήτησε νά ελαφρώσει τά βάρη της ζωής, θεμελιώνοντας νοσοκομεία γιά τούς ασθενείς, τούς λεπρούς καί τούς αδύνατους, κτίζοντας ξενοδοχεία γιά τούς οδοιπόρους καί τούς ξένους, γηροκομεία γιά τούς γέρους, οίκους μητρότητος γιά τίς γυναίκες, καταφύγια γιά τά εγκαταλελειμμένα παιδιά καί τούς πτωχούς καί φιλανθρωπικά ιδρύματα.
ΟΜΑΔΑ Ε΄
Βυζαντινή Διπλωματία
Βυζαντινή Διπλωματία
1. η περιώνυμη βυζαντινή διπλωματία είχε ως αρχή την εξυπηρέτηση της παγκόσμιας ειρήνης, σύμφωνα με τον τίτλο του «Ειρηνοποιού», τον οποίο έφερε ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου…που εγγυόταν την Ρax Romana(σημ. Ρωμαϊκή ειρήνη). «Μολονότι είμαστε βέβαιοι για τη νίκη των όπλων μας, προτιμάμε να συνάψομε ειρήνη, γιατί πιστεύουμε ότι ο νικητής ζει κάκιστα εξαιτίας των δακρύων που χύνουν οι ηττημένοι» (οίμαι τον νενικηκότα κάκιστα ζειν εξ’ ων δακρύουσιν έταιροι). Αυτό υπεστήριξε ο πρέσβης του τροπαιούχου Ιουστινιανού, Ιωάννης Πατρίκιος, εμπρός στον Πέρση βασιλέα Χοσρόη.
Αρβελέρ
Με μια στρατιωτική δύναμη που ποτέ δεν ξεπέρασε τους 140,000 άνδρες, οι Βυζαντινοί χρησιμοποίησαν με ενεργό τρόπο την εξωτερική πολιτική, η οποία τους επέτρεψε να διατηρήσουν την επιρροή τους στην Κεντρική Ευρώπη, την Ιταλία και την Δυτική Ευρώπη, και να υπερασπίσουν την ρωμαίικη κληρονομιά για τις επόμενες γενεές. Την βυζαντινή διπλωματία αντέγραψαν αργότερα οι επίγονες ανερχόμενες δυνάμεις της Βενετικής Δημοκρατίας και την Οθωμανικής και Ρωσικής αυτοκρατορίας.
Αν και είχαν οργανωμένο και το στρατό τους και το στόλο τους, οι βυζαντινοί, παρόλ’ αυτά, προτιμούσαν να τους χρησιμοποιούν με φειδώ. Φρόντιζαν να έχουν πάντα μια δραστήρια διπλωματία, για να δημιουργεί έριδες ανάμεσα στα ξένα έθνη, και να διατηρεί έτσι μια ισορροπία που αναχαίτιζε όσους εχθρούς είχαν τη δυνατότητα να κάνουν επιδρομές στο αυτοκρατορικό έδαφος….. Το εξωτερικό χαρακτηριστικό της βυζαντινής διπλωματίας ήταν ένα αυστηρό πρωτόκολλο πού σκοπό είχε να εξυψώνει το μεγαλείο του αυτοκράτορα. Μόλις ένας ξένος πρέσβης έφτανε στην Κωνσταντινούπολη τον περιβάλλανε αμέσως με μεγάλη εθιμοτυπία…. Όταν έκανε την επίσημη εμφάνιση του, τον χαιρετούσαν σύμφωνα με ορισμένους τύπους και τον δέχονταν με προτεραιότητα ανάλογη με τη σημασία της χώρας του….. Στην πρώτη συνέντευξη ό αυτοκράτορας έμενε τελείως απαθής, ένα είδος θεού. Ο πρέσβης έπρεπε να σκύψει και να τον προσκυνήσει... ‘Αν ήταν από έθνος βάρβαρο έβαζαν σε ενέργεια τα μηχανικά παιχνίδια του παλατιού για να τον εντυπωσιάσουν. Τα χρυσά λιοντάρια άρχιζαν να βρυχώνται και τα χρυσά πουλιά να κελαηδούν, και όσο ό πρέσβης ήταν πεσμένος κάτω ό θρόνος σηκωνόταν ψηλά και ό αυτοκράτορας παρουσιαζόταν ντυμένος με διαφορετικό και πλουσιότερο ένδυμα. Η φιλοφρόνηση προς τους πιο εξελιγμένους
πρέσβεις ήταν να τους δείξουν τους θησαυρούς ή τα άγια λείψανα του παλατιού, — μια επίδειξη από πράγματα ανεκτίμητα, πού τούς έκοβε την αναπνοή…. Η επιτήρηση όμως ήταν αυστηρή και συνεχής. Οι πρέσβεις έπρεπε να γυρίσουν στον τόπο τους χωρίς να έχουν μάθει και να έχουν δει τίποτα παραπάνω από ό,τι είχε την πρόθεση να τούς δείξει ή αυτοκρατορική κυβέρνηση…
Στο εξωτερικό οι αυτοκρατορικοί πρέσβεις ταξίδευαν με πολυτελή ακολουθία, φορτωμένοι πλούσια δώρα, κοσμήματα, χρυσάφι, υφάσματα μεταξωτά και χρυσοΰφαντα. Τα δώρα αυτά τα προόριζαν κυρίως για το μονάρχη στην αυλή του οποίου πήγαιναν οι πρέσβεις,
Πέρα όμως από το επίστρωμα αυτό της επίδειξης, ή βυζαντινή διπλωματία ήταν έξυπνη, έβλεπε μακριά …
Ήταν βασικός κανόνας της εξωτερικής πολιτικής του Βυζαντίου να παρακινούν κάποιο άλλο έθνος να αντιμετωπίζει τον (δικό τους)εχθρό και να μειώνουν με αυτό τον τρόπο τις δαπάνες και τους κινδύνους ενός πολέμου……Οι βυζαντινοί απλώς φρόντιζαν να βρεθούν εκεί στην ώρα τους, για να θρέψουν τους καρπούς της νίκης….
Στο εξωτερικό οι αυτοκρατορικοί πρέσβεις ταξίδευαν με πολυτελή ακολουθία, φορτωμένοι πλούσια δώρα, κοσμήματα, χρυσάφι, υφάσματα μεταξωτά και χρυσοΰφαντα. Τα δώρα αυτά τα προόριζαν κυρίως για το μονάρχη στην αυλή του οποίου πήγαιναν οι πρέσβεις,
Πέρα όμως από το επίστρωμα αυτό της επίδειξης, ή βυζαντινή διπλωματία ήταν έξυπνη, έβλεπε μακριά …
Ήταν βασικός κανόνας της εξωτερικής πολιτικής του Βυζαντίου να παρακινούν κάποιο άλλο έθνος να αντιμετωπίζει τον (δικό τους)εχθρό και να μειώνουν με αυτό τον τρόπο τις δαπάνες και τους κινδύνους ενός πολέμου……Οι βυζαντινοί απλώς φρόντιζαν να βρεθούν εκεί στην ώρα τους, για να θρέψουν τους καρπούς της νίκης….
Ένας μεγάλος τομέας της βυζαντινής διπλωματίας ήταν οι γάμοι. Ακόμα και οι αυτοκράτορες ήταν δυνατόν να παντρευτούν ξένες νύφες….από διπλωματική άποψη όμως οι γάμοι αυτοί ήταν αποτυχίες…οι γάμοι,(όμως) που έκαναν οι βυζαντινές αρχοντοπούλες με ξένους ηγεμόνες άξιζαν πολλές φορές τον κόπο…Γυναίκες υψηλής καταγωγής …τις έστελναν συχνά από την Κωνσταντινούπολη, με καλά αποτελέσματα, για να εκπολιτίσουν πριγκιπικούς συζύγους σε χώρες μακρινές….Κάποια όμορφη νέα γυναίκα, από καλή οικογένεια, κατά προτίμηση συγγενής με τον αυτοκρατορικό οίκο, ξεκινούσε… με πολυτελή προίκα και πιθανόν και με κάποιο …άγιο λείψανο σα γαμήλιο δώρο του αυτοκράτορα….
Η βυζαντινή διπλωματία ήταν πολύ δαπανηρή. Προίκες, δώρα επιχορηγήσεις προς ολόκληρα έθνη, όλ’ αυτά προϋποθέτανε τεράστια ποσά από το δημόσιο ταμείο… Επιπλέον η κυβέρνηση είχε πάντα όλη τη διάθεση να πληρώνει τους εχθρούς για να μην εισβάλλουν στο έδαφός της….για τον αυτοκράτορα (αυτό) ήταν απλώς μια συνετή επένδυση. Όταν θα ήταν έτοιμος να πολεμήσει, η πληρωμή θα σταματούσε.
Για όλα αυτά όμως έπρεπε το δημόσιο ταμείο να είναι γεμάτο και, όσον καιρό υπήρχαν τα χρήματα η βυζαντινή διπλωματία ανθούσε. Όταν όμως η Κωνσταντινούπολη έπαψε να είναι το οικονομικό κέντρο του κόσμου τότε ήρθε και εκεί η παρακμή.
Στήβεν Ράνσιμαν Βυζαντινός Πολιτισμός
2. Εργαλείο και όργανο για την επίτευξη των σκοπών της αυτοκρατορίας….(ήταν)και το πνευματικό και πολιτιστικό του δυναμικό.
Αν ο γλωσσικός εξελληνισμός είναι προϋπόθεση της ένταξης των ξένων ομάδων, που κατά καιρούς εγκαταστάθηκαν στα βυζαντινά εδάφη, ο εκχριστιανισμός και η προσχώρηση των πρώην αλλοδόξων αλλοφύλων στην ορθόδοξη πίστη και εκκλησία, στη δικαιοδοσία δηλαδή του οικουμενικού πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης, αποτελεί αποδεδειγμένα το πιο αποτελεσματικό μέσο για μια διαρκή σχέση, θα έλεγα εξάρτησης, των νεοφώτιστων γειτόνων από τη μητέρα εκκλησία, εκκλησία που υπηρετεί με τον τρόπο της τα συμφέροντα της αυτοκρατορίας όπως αυτό γίνεται πασιφανές, π.χ., στα χρόνια του Πατριάρχη Φωτίου. …
Αν ο γλωσσικός εξελληνισμός είναι προϋπόθεση της ένταξης των ξένων ομάδων, που κατά καιρούς εγκαταστάθηκαν στα βυζαντινά εδάφη, ο εκχριστιανισμός και η προσχώρηση των πρώην αλλοδόξων αλλοφύλων στην ορθόδοξη πίστη και εκκλησία, στη δικαιοδοσία δηλαδή του οικουμενικού πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης, αποτελεί αποδεδειγμένα το πιο αποτελεσματικό μέσο για μια διαρκή σχέση, θα έλεγα εξάρτησης, των νεοφώτιστων γειτόνων από τη μητέρα εκκλησία, εκκλησία που υπηρετεί με τον τρόπο της τα συμφέροντα της αυτοκρατορίας όπως αυτό γίνεται πασιφανές, π.χ., στα χρόνια του Πατριάρχη Φωτίου. …
Ελένη Γλύκατζη -Αρβελέρ Γιατί το Βυζάντιο, σελ.185-186
